Zabieg higienizacji nie może składać się tylko z usunięcia złogów
nazębnych skalerem, wypiaskowaniu i wypolerowaniem powierzchni zębów. Konieczne
jest przeprowadzenie, indywidualnie do potrzeb pacjenta instruktażu higieny
jamy ustnej. Jest to jeden w obowiązków
higienistki stomatologicznej i niestety nie najłatwiejszy.
Przeprowadzenie odpowiedniego
instruktażu wymaga od higienistki nie tylko wiedzy merytorycznej, ale też
podstawowych informacji z dziedziny psychologii, pedagogiki a także z metodyki
oświaty zdrowotnej. Nauka dbania o jamę ustną składa się z trzech etapów:
motywacji, instruktażu i kontroli. Niestety żadnego z tych etapów nie można
pominąć.
Motywacja:
Celem jej jest zaprezentowanie pacjentowi,
dlaczego ważne jest dbanie o własne uzębienie i o otaczające je tkanki.
Większość pacjentów posiada podstawową wiedzę na temat mycia zębów. Wiedzą jak
i ile czasu myć zęby, mają dostęp do dobrych past, szczotek i produktów
dodatkowych. Jednak większość z nich najczęściej nie wykorzystuje tego w
codziennej praktyce. Zmotywowanie pacjenta jest rzeczą niestety trudną i wymaga
od higienistki dużo cierpliwość i taktu, jednak przynosi zamierzony skutek. W sytuacji,
kiedy pacjent podchodzi o instruktażu lekceważąco nasze starania spełzną na
niczym. Pamiętać musimy, że każdy człowiek – również nasz pacjent – posiada
inną osobowość i każdy z nich musi być traktowany indywidualnie. Ważne jest również,
aby prowadzić rozmowę z pacjentem uwzględniając wiek, płeć czy zawód, bo
inaczej będziemy rozmawiać z kilkuletnim Krzysiem, a inaczej z dorosłym
Krzysztofem. Konieczne jest przedstawienie pacjentowi istoty problemu, trzeba
mu wytłumaczyć, że przestrzegania podstawowych zasad higieny jamy ustnej może
zapobiec powstawaniu chorobom przyzębia, ale także może być warunkiem
rozpoczęcia właściwego leczenia. Warto posłużyć się badaniami, które opisują
zależność między zaleganiem płytki a chorobami tkanek otaczających ząb. Można
posłużyć się planszami, bądź rysunkami, które opisują, w jaki sposób powstaje
płytka i jakie ją konsekwencje je zalegania. Łatwiej jest zmotywować pacjenta,
który zgłasza się już z widocznymi dolegliwościami, a oczyszczenie zębów ze
złogów i osadu oraz dodatkowe zabiegi higieniczne w domu powodują ustąpienie
dolegliwości. Utwierdza to pacjenta w przekonaniu o konieczności dbania o jamę
ustną. Warto to zaznaczyć, że jesteśmy bardziej wiarygodni w momencie, kiedy
sami jesteśmy przykładem perfekcyjnej higieny jamy ustnej.
Instruktaż:
Z reguły jest przeprowadzany
indywidualnie. Powinien odbywać się zawsze po dokładnej higienizacji bądź,
chociaż po badaniu przeglądowym. Tylko wtedy mamy całkowitą wiedze na temat
stanu uzębienia pacjenta jak i o stanie tkanek miękkich znajdujących się w jamę
ustnej pacjenta. Aby dokładnie przeprowadzić instruktaż w gabinecie higieny
muszą znajdować się odpowiednie rekwizyty. Zaliczamy do niech przede wszystkim
modele szczotek i uzębienia odpowiednio duże, aby pacjent mógł spokojnie
zobaczyć każdą wykonywaną przez nas czynność. Na ścianach mogą wisieć plakaty,
schematy, wykresy. Pomocne są też ulotki, które możemy dać pacjentowi do domu.
Ważne jest również zebranie wywiadu o nałogach, trybu życia i zwyczajach
higienicznych. Instruktaż higieny jamy
ustnej powinien poruszać zagadnienia takie jak:
- dobór odpowiedniej szczotki do zębów:
uwzględniając twardość [uzależnioną od stanu przyzębia pacjenta], wielkość główki
– dostosowanej do wieku.
- wybór odpowiedniej pasty: uzależniając wybór do
predyspozycji pacjenta, czyli czy ma skłonności do próchnicy, nadwrażliwości,
suchości w jamie ustnej itp.
- zaproponowanie środków pomocniczych: takich
jak nitka, szczotki międzyzębowe, irygatory czy płyny do płukania.
Ważne jest,
żeby instruktaż zawsze był wykonywany w oparciu o pokaz na modelu. Po wybraniu
odpowiedniej szczotki, musimy pokazać pacjentowi na modelu, w jaki sposób ma
jej używać w domu. Pamiętajmy, że metod szczotkowania jest aż 8 i powinno być
dobrane odpowiednio do warunków panujących w jamie ustnej pacjenta. Ułatwieniem
jest, kiedy w gabinecie prowadzona jest dodatkowo sprzedaż produktów do domowej
higieny jamy ustnej. Wtedy odprowadzając pacjenta do recepcji możemy od razu
zaproponować mu kupno zalecanych przez nas produktów.
Kontrola:
W przypadku
pacjenta, który instruktaż miał przeprowadzany pierwszy raz, warto skontrolować
go po kilku dniach. Przynosi on wtedy ze sobą szczotkę i pastę, abyśmy mogli
skontrolować czy prawidłowo stosuje się do naszych zaleceń. Ułatwieniem jest
wybarwienie płytki tabletkami z erytrozyną. Wtedy naocznie możemy pokazać
pacjentowi w lusterku miejsc, których nie doczyszcza i skorygować technikę
szczotkowania zębów. Później w miarę wyraźnej poprawy kontrolę warto zrobić po
miesiącu. W przypadku, kiedy pacjent dosłownie dojdzie do perfekcji w zabiegach
higienicznych w domu wystarczą, co półroczne wizyty higienizacyjne jedynie
motywacją pacjenta, aby nie osiadł na laurach. Jeżeli pacjent pojawia się po 6
miesiącach i widzimy wyraźne pogorszenie stanu higieny po raz kolejny
przeprowadzamy pełny instruktaż i wracamy do kontroli po kilku dniach, a
następnie po miesiącu.
Podsumowując
instruktaż jest elementem zabiegów higienizacyjnych w gabinecie
stomatologicznym niezmiernie ważnym i czasochłonnym. Powinien trwać od 15 do 30
minut. Dlatego wskazane jest, aby przeprowadzała go higienistka, która ma w tym
kierunku unormowaną wiedzę. Dodatkowo jest bardziej obeznana w dostępnych
produktach do domowej higieny jamy ustnej niż lekarz.
Najważniejsze jest, aby higienistka
przestrzegała wszystkich etapów edukacji higieny jamy ustnej, a wróży jej to
pełen sukces i uśmiechniętych pacjentów.
Paulina Mintzberg-Wachowicz