W jaki sposób powinien być przeprowadzany instruktaż higieny jamy ustnej?

Zabieg higienizacji nie może składać się tylko z usunięcia złogów nazębnych skalerem, wypiaskowaniu i wypolerowaniem powierzchni zębów. Konieczne jest przeprowadzenie, indywidualnie do potrzeb pacjenta instruktażu higieny jamy ustnej.  Jest to jeden w obowiązków higienistki stomatologicznej i niestety nie najłatwiejszy. 

Przeprowadzenie odpowiedniego instruktażu wymaga od higienistki nie tylko wiedzy merytorycznej, ale też podstawowych informacji z dziedziny psychologii, pedagogiki a także z metodyki oświaty zdrowotnej. Nauka dbania o jamę ustną składa się z trzech etapów: motywacji, instruktażu i kontroli. Niestety żadnego z tych etapów nie można pominąć. 

Motywacja:

Celem jej jest zaprezentowanie pacjentowi, dlaczego ważne jest dbanie o własne uzębienie i o otaczające je tkanki. Większość pacjentów posiada podstawową wiedzę na temat mycia zębów. Wiedzą jak i ile czasu myć zęby, mają dostęp do dobrych past, szczotek i produktów dodatkowych. Jednak większość z nich najczęściej nie wykorzystuje tego w codziennej praktyce. Zmotywowanie pacjenta jest rzeczą niestety trudną i wymaga od higienistki dużo cierpliwość i taktu, jednak przynosi zamierzony skutek. W sytuacji, kiedy pacjent podchodzi o instruktażu lekceważąco nasze starania spełzną na niczym. Pamiętać musimy, że każdy człowiek – również nasz pacjent – posiada inną osobowość i każdy z nich musi być traktowany indywidualnie. Ważne jest również, aby prowadzić rozmowę z pacjentem uwzględniając wiek, płeć czy zawód, bo inaczej będziemy rozmawiać z kilkuletnim Krzysiem, a inaczej z dorosłym Krzysztofem. Konieczne jest przedstawienie pacjentowi istoty problemu, trzeba mu wytłumaczyć, że przestrzegania podstawowych zasad higieny jamy ustnej może zapobiec powstawaniu chorobom przyzębia, ale także może być warunkiem rozpoczęcia właściwego leczenia. Warto posłużyć się badaniami, które opisują zależność między zaleganiem płytki a chorobami tkanek otaczających ząb. Można posłużyć się planszami, bądź rysunkami, które opisują, w jaki sposób powstaje płytka i jakie ją konsekwencje je zalegania. Łatwiej jest zmotywować pacjenta, który zgłasza się już z widocznymi dolegliwościami, a oczyszczenie zębów ze złogów i osadu oraz dodatkowe zabiegi higieniczne w domu powodują ustąpienie dolegliwości. Utwierdza to pacjenta w przekonaniu o konieczności dbania o jamę ustną. Warto to zaznaczyć, że jesteśmy bardziej wiarygodni w momencie, kiedy sami jesteśmy przykładem perfekcyjnej higieny jamy ustnej. 

Instruktaż:

Z reguły jest przeprowadzany indywidualnie. Powinien odbywać się zawsze po dokładnej higienizacji bądź, chociaż po badaniu przeglądowym. Tylko wtedy mamy całkowitą wiedze na temat stanu uzębienia pacjenta jak i o stanie tkanek miękkich znajdujących się w jamę ustnej pacjenta. Aby dokładnie przeprowadzić instruktaż w gabinecie higieny muszą znajdować się odpowiednie rekwizyty. Zaliczamy do niech przede wszystkim modele szczotek i uzębienia odpowiednio duże, aby pacjent mógł spokojnie zobaczyć każdą wykonywaną przez nas czynność. Na ścianach mogą wisieć plakaty, schematy, wykresy. Pomocne są też ulotki, które możemy dać pacjentowi do domu. Ważne jest również zebranie wywiadu o nałogach, trybu życia i zwyczajach higienicznych.  Instruktaż higieny jamy ustnej powinien poruszać zagadnienia takie jak:

• dobór odpowiedniej szczotki do zębów: uwzględniając twardość [uzależnioną od stanu przyzębia pacjenta], wielkość główki – dostosowanej do wieku.

• wybór odpowiedniej pasty: uzależniając wybór do predyspozycji pacjenta, czyli czy ma skłonności do próchnicy, nadwrażliwości, suchości w jamie ustnej itp.

• zaproponowanie środków pomocniczych: takich jak nitka, szczotki międzyzębowe, irygatory czy płyny do płukania.

Ważne jest, żeby instruktaż zawsze był wykonywany w oparciu o pokaz na modelu. Po wybraniu odpowiedniej szczotki, musimy pokazać pacjentowi na modelu, w jaki sposób ma jej używać w domu. Pamiętajmy, że metod szczotkowania jest aż 8 i powinno być dobrane odpowiednio do warunków panujących w jamie ustnej pacjenta. Ułatwieniem jest, kiedy w gabinecie prowadzona jest dodatkowo sprzedaż produktów do domowej higieny jamy ustnej. Wtedy odprowadzając pacjenta do recepcji możemy od razu zaproponować mu kupno zalecanych przez nas produktów.

Kontrola:
W przypadku pacjenta, który instruktaż miał przeprowadzany pierwszy raz, warto skontrolować go po kilku dniach. Przynosi on wtedy ze sobą szczotkę i pastę, abyśmy mogli skontrolować czy prawidłowo stosuje się do naszych zaleceń. Ułatwieniem jest wybarwienie płytki tabletkami z erytrozyną. Wtedy naocznie możemy pokazać pacjentowi w lusterku miejsc, których nie doczyszcza i skorygować technikę szczotkowania zębów. Później w miarę wyraźnej poprawy kontrolę warto zrobić po miesiącu. W przypadku, kiedy pacjent dosłownie dojdzie do perfekcji w zabiegach higienicznych w domu wystarczą, co półroczne wizyty higienizacyjne jedynie motywacją pacjenta, aby nie osiadł na laurach. Jeżeli pacjent pojawia się po 6 miesiącach i widzimy wyraźne pogorszenie stanu higieny po raz kolejny przeprowadzamy pełny instruktaż i wracamy do kontroli po kilku dniach, a następnie po miesiącu.

Podsumowując instruktaż jest elementem zabiegów higienizacyjnych w gabinecie stomatologicznym niezmiernie ważnym i czasochłonnym. Powinien trwać od 15 do 30 minut. Dlatego wskazane jest, aby przeprowadzała go higienistka, która ma w tym kierunku unormowaną wiedzę. Dodatkowo jest bardziej obeznana w dostępnych produktach do domowej higieny jamy ustnej niż lekarz.   Najważniejsze jest, aby higienistka przestrzegała wszystkich etapów edukacji higieny jamy ustnej, a wróży jej to pełen sukces i uśmiechniętych pacjentów.  

Paulina Mintzberg-Wachowicz