Rak jamy ustnej może pojawić się w każdym miejscu w jamie ustnej
człowieka. Najczęściej obejmuje on czerwień warg, błonę śluzową dna jamy
ustnej, boczne brzegi języka oraz policzki. Bardzo wiele zależy tu od wczesnego
wykrycia nowotworu. Dlatego wykrycie raka jest dla lekarza dentysty tak samo
ważne jak leczenie próchnicy.
Pierwsze wzmianki o raku możemy
znaleźć w 1793 roku, kiedy to doktorant Herr Holland przebadał to zjawisko na
podstawie racjonalnych przesłanek. Wygląd raka może być bardzo różny. Najczęściej
rozwija się na podłożu białawej zmiany w obrębie jamy ustnej. Częste jest także
stwardnienie tkanki, guzek lub płytka – początkowo ruchoma, a otoczeniu guzka
widoczne zaczerwienienie lub obrzęk. Możliwy jest również ból i krwawienie przy
dotykaniu. Ze względu na obszar występowania raka w jamie ustnej możemy
zaobserwować, że ponad połowa przypadków – 52% dotyczy raka języka, 16 % dna jamy
ustnej, dalej kolejno rak dziąsła –
12%, rak podniebienia – 11 % i rak policzka 9%. Na raka częściej
zapadają mężczyźni po 40-tce.
Wyróżniamy dwa rodzaje raka:
postać wrzodziejąca i postać brodawczakowata.
POSTAĆ WRZODZIEJĄCA
99% raków w jamie ustnej. Jest to
postać kraterowatego owrzodzenia.
POSTAĆ BRODAWCZAKOWATA
Występuje zazwyczaj bardzo
rzadko, najczęściej u osób w zaawansowanym wieku oraz osób żujących tytoń.
Wzrost do światła jamy ustnej. Najczęściej występuje na policzku i dziąsłach.
Charakteryzuje się kalafiorowatym kształtem. Prognoza lepsza niż w przypadku
postacie wrzodziejącej.
Głównymi czynnikami ryzyka jest
palenie i żucie tytoniu, a także spożywanie alkoholu.
PALENIE I ŻUCIE TYTONIU
Palenie tytoniu ogólnie
negatywnie wpływa na stan zdrowia, utrudnia gojenie się ran i zwalczanie stanów
zapalnych. U młodzieży może powodować min. zahamowanie wzrostu. Liczne
przeprowadzone badanie wykazały niezbite dowody na to, że palenie tytoniu
zwiększa ryzyko powstawania raka krtani, jamy ustnej i przełyku. Natomiast
osoby, które nagminnie żują tytoń są aż 50 – krotnie narażeni na raka jamy
ustnej niż osoby pozostałe.
ALKOHOL
Również alkohol sprzyja rozwojowi
raka w jamie ustnej. Szczególnie przewlekłe i intensywne. Nie dało się jak to
tej pory stwierdzić jednoznacznie, czy to alkohol jest bezpośrednio przyczynom
do rozwoju raka czy substancje rozpuszczające się w nim np. barwniki, esencje
czy substancje smakowe, czy też są to wtórne następstwa alkoholu jak np.
marskość wątroby. Stwierdza się jednak, że marskość wątroby występuje, jako
stała cecha u osób z rakiem jamy ustnej – 44 – 59 %.
Kolejnymi czynnikami ryzyka rozwoje
raka w jamie ustnej może być KIŁA czy
URAZY PROTEZAMI. W przypadku kiły to wykazuje się związek pomiędzy kiłowym
zapaleniem języka a rakiem; niestety nie można stwierdzić czy przyczyną rozwoju
raka jest sama kiła czy też leki – sole metali czy rtęć – stosowane podczas
niej.
Prognozy niestety nie są
pozytywne. Wszystko zależy od lokalizacji: rak wargi i rak ślinianki mają
najlepsze szanse na przeżycie. Wszystkie pozostałe mają złe prognozy. Dane
odnośnie umieralności pokazują, że Francuzi i Irlandczycy mają najwyższy stan
umieralności w przeliczeniu na 100 000 mieszkańców – jest to 9/100 000. W
następnej kolejności są Szwajcarzy 8/100 000, Włosi 7/100 000, USA i Wielka
Brytania 6/100 000, Austria 4/100 000, Niemcy 2 na 100 000 oraz Japonia 1
przypadek na 100 000.
Złe rokowania najczęściej
spowodowane są późną diagnozą, wczesne wykrycie raka decyduje o powodzeniu
leczenia. Najczęściej konieczny jest zabieg chirurgiczny, po którym pacjent
poddawany jest chemio- i radioterapii.
Najczęstsze umiejscowienie raka:
Warto poinstruować pacjenta,że oprócz regularnych wizyt
kontrolnych zalecanych, co 6 miesięcy, powinien zgłosić się do lekarza dentysty,
jeżeli w jamie ustnej zauważy którykolwiek (!) z poniższych objawów:
- guzek lub zgrubienie w obrębie policzka wyczuwalne językiem,
- drętwienie i utratę czucia w obrębie całej jamy ustnej,
- zmianę głosu,
- trudności
- zmianę bolesną, trudną gojącą się i krwawiącą w obrębie wargi, dziąseł lub na powierzchniach wewnątrz jamy ustnej,
- z żuciem lub połykaniem,
- bolesność lub niewyjaśniony ból w obrębie jamy ustnej,
- obrzęk szczęk powodujący złe dopasowanie protezy,
- białe lub czerwone plamki na dziąsłach, języku, błonie śluzowej policzka lub gdziekolwiek w obrębie całej jamy ustnej.
Szybka reakcja oraz wczesna
diagnoza może uratować życie.
Paulina Mintzberg-Wachowicz
