SUBSTANCJE PRZECIWBAKTERYJNE

Zadaniem substancji przeciwbakteryjnych jest przede wszystkim zwalczenie bakterii odpowiedzialnych za rozwój chorób przyzębia, posiadać szerokie spektrum działania oraz charakteryzować się przedłużonym okresem działania w jamie ustnej. Zarazem nie powinny powodować efektów ubocznych. 

Ze względu na rodzaj pierwiastka lub związku chemicznego dzielą się na trzy generacje.

Generacja I ( działają tylko wtedy kiedy jej używamy, w znikomej ilości zatrzymywana w jamie ustnej)

AMINY CZTERORZĘDOWE – np. chlorek cetylopirydyny. Z płukankach występuje najczęściej w stężeniu 0,05 – 0,1 %. Zwiększają przepuszczalność ściany komórkowej bakterii – zahamowują metabolizm i adhezje). Zmniejszają napięcie powierzchniowe zębów. Posiadają jednak skutki uboczne: przebarwienia zębów, złuszczenie i pieczenie błony śluzowej.

SANGWINARYNY – pochodne alkaloidu roślinnego z krwawnika kanadyjskiego. Powodują zmiany w ścianie komórki bakteryjnej, hamują ATP-azę, wpływają na metabolizm kwasów nukleinowych, zobojętniają związki siarki odpowiedzialne za przykry zapach z ust.

NADTLENKI – 0,3 – 0,5 % woda utleniona czyli łyżka na szklankę. Pienienie usuwa bakterie [szczególnie beztlenowe] w mechaniczny sposób. Są szczególnie skuteczne w przypadku ostrego martwiczo-wrzodziejącego zapalenia dziąseł. Zmniejszają wskaźniki krwawienia i płytki. Przyśpieszają gojenie się ran chirurgicznych, a także zwalczają Fetor ex Ore.

ZWIĄZKI FENOLOWE  - działają przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie na tkanki przyzębia oraz wykazują pewne działanie przeciwbólowe. W tej grupie najpopularniejszy jest Triclosan, występujący w płukankach w stężeniu 0,2 – 0,3 %.

Generacja II (środki przeciwbakteryjne uwalniają się do jamy ustnej)

DWUGUANIDYNY – najbardziej powszechną jest Chlorheksydyna o stężeniu 0,1 – 0,2 % [najlepiej 0,12%] . Działa antybakteryjnie na bakterie Gram + i Gram -, drożdże, grzyby, redukuje 80 – 90 % mikroorganizmów. Ponadto przeciwdziała powstawianiu płytki nazębnej, absorbując się do glikoprotein śliny i błonki nabytej zębów. Działania uboczne: przebarwienia zębów, zaburzenia smaku, złuszczanie nabłonka, Jednakże dowiedziono, że stężenie 0,1% chlorheksydyny stanowi kompromis między skutecznością a efektami ubocznymi.  Uwalnia się do 8 godzin.

Mechanizm działania: absorbcja do komórki bakterii, zaburzenie równowagi osmotycznej, zwiększenie przepuszczalności błony komórkowej, zahamowanie wzrostu lub śmierć bakterii.

Generacja III

DELMOPINOL I OKTAPINOL – substancje powierzchniowo czynne. Posiadają niewielkie działanie przeciwbakteryjne, zapobiegają odkładaniu się płytki nie redukując już zalegającej, zapobiegają przyleganiu drobnoustrojów do tkanki. Posiadają gorzki posmak. 

FLUORKI – hamują transport cukrów przez błonę komórkową, zmniejszają tolerancję kwasową gram +, hamują aktywność enzymów glikolitycznych. W płukankach do jamy ustnej fluor występuje najczęściej w dwóch postaciach: w związkach nieorganicznych, takich jak fluorek sodu, fluorek cynawy oraz w związkach organicznych jako fluoroaminy: fluorinol.

 Paulina Mintzberg-Wachowicz