MORFOLOGIA UZĘBIENIA STAŁEGO CZŁOWIEKA - cechy Mühlreitera c.d……

Zęby trzonowe (dentes molares). Ze wszystkich zębów trzonowce mają najsilniej rozwiniętą koronę. Korona zębów górnych ma podobny do rombu, a dolnych do wydłużonego prostokąta. Na powierzchni żucia znajdują się co najmniej trzy guzki, przeważnie jest ich cztery lub pięć, rzadko więcej – zęby wieloguzkowe (dentes multicuspidates). Zęby górne są prawie zawsze czteroguzkowe, dolne mają cztery lub pięć guzków. Dwa z czterech guzków są położone po stronie policzkowej, a dwa pozostałe po stronie językowej: jeśli w dolnych zębach jest więcej niż cztery guzki, to dwa z nich występują zawsze po stronie językowej, a reszta po stronie policzkowej. W zębach szczęki znajdują się zwykle 3 korzenie, dwa korzenie są położone po stronie policzkowej, a jeden po językowej. Trzonowce żuchwy mają zwykle dwa korzenie – jeden przebiega do przodu (mezjalnie), a drugi do tyłu (dystalnie). Pierwszy ząb trzonowy jest największy, ostatni najmniejszy, często silnie zredukowany i wyrzyna się ze znacznym opóźnieniem (ząb mądrości, dens serotinus sive dens molaris tertius), czasami pozostaje zatrzymany w kości. Komora zębów trzonowych jest duża i znajduje się głównie w obrębie szyjki, tworzy uwypuklenia w kierunku guzków zęba w ilości obecnych tam guzków. Liczba kanałów korzeniowych odpowiada na ogół liczbie korzeni.

Zęby trzonowe górne. Korona tych zębów na przekroju poprzecznym ma kształt rombu, którego dłuższa przekątna skierowana jest od strony przednio-policzkowej ku stronie tylno-językowej, przekątna krótsza biegnie od strony przednio-językowej ku stronie tylno-policzkowej. Na powierzchni żucia najczęściej występują 4 guzki, rzadziej 3:większa liczba guzków zdarza się tylko jaka odmiana, zwłaszcza na zębach mądrości. Układ guzków i przedzielają cechuje bruzd jest bardzo zmienny. Liczba korzeni wynosi trzy; dwa korzenie policzkowe, przedni i tylny, oraz jeden korzeń podniebienny.

Ząb trzonowy górny pierwszy. Obwód korony ma kształt rombu. Z 4 guzków powierzchni żucia 2 leżą po stronie policzkowej, 2 po stronie językowej. Przedni guzek strony językowej jest zwykle największy, tylny tej samej strony najmniejszy. Oba guzki policzkowe, przedni i tylny, są prawie tej samej wielkości. W części przedniej powierzchni językowej korony znajduje się często mały guzek dodatkowy, tzw. guzek nieprawidłowy, zwany inaczej guzkiem Carabella (tuberculum anomale sive Carabelli). W około 15% przypadków guzek ten jest dobrze rozwinięty, a łukowata bruzda wyraźnie oddziela go od przedniego guzka językowego. Guzek nieprawidłowy, nawet silnie rozwinięty, nie dosięga powierzchni żucia. Występują 3 korzenie, dwa policzkowe i jeden podniebienny. Oba korzenie policzkowe, przedni i tylny, są spłaszczone od przodu do tyłu, przedni jest z nich jest silniejszy. Na powierzchniach przedniej i tylnej występuje podłużnie wyżłobienie. Korzeń językowy jest silniejszy od policzkowych, w obwodzie bardziej okrągły, na swej powierzchni językowej ma podłużny rowek. W przypadkach złączenia się korzeni, co w pierwszym zębie trzonowym występuje rzadziej niż w drugim, korzeń językowy zlewa się z tylnym korzeniem policzkowym albo też oba korzenie policzkowe w mniejszym lub większym stopniu zlewają się z sobą.

Wszystkie trzy korzenie w kierunku wierzchołka biegną silnie rozbieżnie: przestrzeń ograniczona wierzchołkami korzeni jest większa od obwodu korony. Komora zęba znajduje się głównie w jego szyjce. W 50 do 6O% przypadków przewód korzeniowy przedniego korzenia policzkowego jest rozdwojony albo częściowo, albo wzdłuż całego swego przebiegu. Pozostałe korzenie mają przewody pojedyncze.

Ząb trzonowy górny drugi. Korona drugiego górnego zęba trzonowego występuje w trzech typowych postaciach.
• Postać pierwsza jest powtórzeniem kształtu pierwszego zęba trzonowego.

• Postać druga powstaje przez stopniową redukcję tylnego guzka językowego. W tej odmianie pierwotnie przedni guzek językowy jest teraz jedynym guzkiem językowym, przesuwa się do tyłu. Ta forma występuje mniej więcej w połowie przypadków.

• Postać trzecia jest silnie spłaszczona i na przekroju przybiera kształt owalu.

W skrajnych przypadkach guzki mogą się ze sobą zlewać, a wtedy z zęba czteroguzkowego powstaje ząb trójguzkowy. Trzecia forma występuje w 5 do 10% przypadków. Korzenie często zrastają się ze sobą. W przeciwieństwie do pierwszego zęba trzonowego tutaj przedni korzeń policzkowy zazwyczaj łączy się z korzeniem językowym.

Ząb trzonowy górny trzeci albo górny ząb mądrości jest najbardziej zmienny pod względem kształtu i wielkości.  Tak samo zmienna jest liczba korzeni. Pierwotna liczba trzech korzeni zmienia się przez rozszczepienie może zwiększyć się do czterech, bardzo rzadko nawet do pięciu. Zmienny jest także kształt komory zęba i liczba kanałów korzeniowych.

Ząb trzonowy trzeci. Koroną tego zęba jest zwykle krótsza w wymiarze osiowym oraz przednio-bliższym. Dwa korzenie policzkowe są zwykle zrośnięte. Guzek bliższy policzkowy jest większy niż guzek dalszy policzkowy. Na powierzchni językowej występuje zwykle jeden duży guzek językowy. Korzeń językowy jest często zrośnięty z korzeniami policzkowymi. Korona zęba trzonowego trzeciego górnego jest najmniejsza z koron trzonowców szczęki. Powierzchnia żująca ma kształt sercowaty. Guzek językowy bliższy jest największy, drugim co do wielkości guzkiem jest guzek bliższy policzkowy, a guzek dalszy policzkowy jest z nich najmniejszy. Zwykle występują trzy kanały, po jednym w każdym korzeniu zęba.

Zęby trzonowe dolne. Korony zębów dolnych trzonowych mają kształt podłużnego prostokąta są one dłuższe od przodu ku tyłowi. Każdy z dolnych trzonowców może mieć od czterech do pięciu guzków. W zębach czteroguzkowych bruzdy międzyguzkowe są kształtu krzyża o jednym ramieniu biegnącym poprzecznie w kierunku policzkowa-językowym, a drugim-podłużnie w kierunku prostopadłym do poprzedniego. W zębach pięcioguzkowych tylny koniec ramienia podłużnego rozszczepia się obejmując piąty, tylny guzek. Zęby mają po dwa korzenie, przedni i tylny. Liczba kanałów zwykle wynosi od 3 do 4. Komora zęba jest obszerna i leży głównie w jego szyjce. 

Zęby trzonowe dolne są mniej zmienne niż górne.

Ząb trzonowy dolny pierwszy. W 85-95 % przypadków ma czworokątną powierzchnię żującą z pięcioma guzkami. W innych przypadkach występują cztery guzki, rzadziej więcej niż pięć. Z pięciu guzków 3 zawsze zlokalizowane są po stronie policzkowej, dzięki czemu jest ona nieco uwypuklona. Guzki językowe są mniejsze, ale wyższe od policzkowych: piąty guzek tylny jest najmniejszy. Oba korzenie, przedni i tylny, są spłaszczone przednio-tylnie posiadają podłużne żłobienia na swoich przednich i tylnych powierzchniach. Występuje wyraźna cecha korzenia. Korzeń tylny ma jeden kanał korzeniowy, w przeciwieństwie do kanały przedniego, w którym zwykle znajdują się dwa kanały.

Ząb trzonowy dolny drugi. Korona tego zęba jest mniej wydłużona niż zęba pierwszego. Na powierzchni żującej znajdują się zwykle cztery guzki, oddzielone charakterystyczną bruzda w kształcie krzyża. Poprzeczne ramię bruzdy wcina się w powierzchnię językową i policzkową przez co wytwarza się na niej mały otwór ślepy. Korzenie i komora zęba trzonowego dolnego drugiego jest podobna kształtem do trzonowca pierwszego. Natomiast zlewanie się korzeni występuje częściej, a kanał korzenia przedniego często bywa pojedynczy. Liczba kanałów waha się przeciętnie od dwóch do trzech.

Ząb trzonowy dolny trzeci. Ząb trzonowy dolny trzeci, czyli dolny ząb mądrości, jest bardzo zmienny, choć w znacznie mniejszym stopniu niż górny. Jest on mniejszy od drugiego dolnego zęba trzonowego, jednak większy od górnego zęba mądrości. Mniej więcej w połowie przypadków jest czteroguzkowy, rzadko pięcioguzkowy. W pozostałych przypadkach występuje postacie trójguzkowe lub też o zwiększonej liczbie guzków W 6% przypadków występuje jeden przewód korzeniowy przedni i jeden tylny, rzadko tylko jeden przewód o kształcie lejkowatym.

Sylwia Drobik, Paulina Mintzberg-Wachowicz