ŚRODKI WSPOMAGAJĄCE DEZYNFEKCJE KANAŁÓW

Bez stosowania środków płuczących instrumenty endodontyczne szybko stałyby się nieefektywne ze względu na odkładanie się w kanale skrawków zębiny. Obecnie nie ma na rynku jednego środka do przepłukiwań który spełniałby wszystkie powyższe kryteria i dlatego najlepiej jest stosować różne środki w połączeniu ze sobą. Najczęściej spotykane dostępne substancje to podchloryn sodu NaOCl, chlorheksydyna (CHX) oraz sól sodowa kwasu etyleno-dwuaminoczterooctowego (EDTA). Niestety wydaje się że w chwili obecnej nie ma jednej przejrzystej metody postępowania którą należałoby przyjąć aby zmaksymalizować korzyści płynące z użycia każdego z tych płynów, dlatego oparcie praktyki medycznej na dostępnych wynikach badań to najlepsze, co można w tej sytuacji zrobić.

Podchloryn sodu

Za pomocą wyłącznie narzędzi i soli fizjologicznej Byström i Sundqvist zdołali usunąć bakterie z 8 na 15 kanałów, natomiast po użyciu podchlorynu sodu jako środka płuczącego udało się to aż w 12 na 15 zębów. 

NaOCl to skuteczny środek zwalczający bakterie, rozpuszczający zarówno żywe, jak i martwe tkanki, ale nie będący w stanie usunąć warstwy mazistej. Stężenie, w jakim należy go stosować, jest przedmiotem wielu badań naukowych. Obecnie panuje przekonanie, że jako środek zwalczający drobnoustroje jest on skuteczny w niskim stężeniu (0.5% - 1%), szczególnie jeśli stosowany jest w dużych ilościach i często przepłukiwany. Jednak w przypadku stosowania podchlorynu sodu do rozpuszczania martwych tkanek wyższe stężenie, np. 5%, może dawać lepsze rezultaty.

NaOCl został przetestowany w połączeniu z innymi środkami płuczącymi i badania te przyniosły korzystne wyniki. Stosowanie 5% NaOCl wraz z EDTA daje znacznie lepsze wyniki w zwalczaniu bakterii, najprawdopodobniej dzięki usunięciu warstwy mazistej. Kuruvilla i Kamath zastosowali natomiast połączenie NaOCl z CHX i stwierdzili, że dzięki użyciu obu substancji jednocześnie ich właściwości antybakteryjne zwiększyły się.

Chlorheksydyna

Ponieważ okazało się, że tradycyjne stosowanie NaOCl w połączeniu z Ca(OH)2 może nie przynieść oczekiwanych efektów w walce z takimi mikroorganizmami jak E faecalis, powróciło zainteresowanie użyciem chlorheksydyny (CHX). CHX stosowana jako środek płuczący i antybakteryjny wykazuje skuteczność porównywalną ze skutecznością 5.25% roztworu NaOCl, lub nawet większą. Jednak chlorheksydyna stosowana oddzielnie nie rozpuszcza tkanek, jak NaOCl, ani nie usuwa warstwy mazistej.

CHX jest środkiem przeciwbakteryjnym o szerokim spectrum działania. Jej zwalczające właściwości, które zwalczają drobnoustroje związane są z katoniczną złożoną strukturą molekularną. Molekuła katoniczna jest wchłaniana przez ujemnie naładowaną membranę komórki wewnętrznej co powoduje wyciek składników wewnątrzkomórkowych. W niewielkim stężeniu chlorheksydyna wykazuje właściwości bakteriostatyczne. W wyższych stężeniach CHX powoduje koagulację oraz strącanie cytoplazmy i w wyniku tego staje się bakteriobójcza. Oprócz tego CHX charakteryzuje się substantywnością (jako efekt resztkowy). Zarówno 2% jak i 0.12% stężenie chlorheksydyny wykazuje działanie antybakteryjne przez 72 godziny – jeśli jest ona stosowana jako endodontyczny środek płuczący, a w innych przypadkach – nawet przez 168 godzin.

EDTA sól sodowa kwasu etyleno-dwuaminoczterooctowego

Warstwa mazista składa się z części organicznej (skoagulowane białko, obumarła i żywa tkanka miazgi, ślina, mikroorganizmy, itp.) oraz nieorganicznej (minerały pochodzące z zębiny). Obecność tej warstwy oraz różnego rodzaju resztek może prowadzić do obniżenia wydajności środków płuczących oraz medycznych stosowanych w leczeniu kanałowym poprzez blokowanie dostępu do bakterii znajdujących się w kanalikach zębowych. Oprócz tego w trakcie wypełniania warstwa mazista może zmniejszyć przyczepność materiałów wypełniających do ścianek kanału zmniejszając szczelność wypełnienia.

EDTA stosowany łącznie z NaOCl skutecznie usuwa warstwę mazistą. Z przeprowadzonych niedawno przez Beltza i jego zespół badań wynika, że istnieje duże prawdopodobieństwo że sól sodowa kwasu etyleno-dwuaminoczterooctowego jest w stanie usunąć zarówno organiczne i nieorganiczne substancje znajdujące się w zębinie, jak i niektóre organiczne składniki miazgi.

Sylwia Drobik